Stypułów (Herwigsdorf)

Zapraszamy na wycieczkę z Bobrzan – tylko dwadzieścia cztery kilometry. Ruszamy do Stypułowa, gdzie zachowane zabytki pozwalają na wycieczkę poprzez co najmniej 600 lat historii.

Mapka poglądowa dojazdu z Bobrzan do Stypułowa

W księdze uposażeń biskupstwa wrocławskiego już w 1295 roku pojawia się nazwa wsi jako Stiplow.

Najprawdopodobniej wieku XVI wieś – ulicówka została podzielona na Dolną, Środkową i Górną (niem. Nieder-, Mittel-, Ober Herwigsdorf). To bardzo częsty zabieg na tym terenie. Często też poszczególne części miały różnych właścicieli.

Współcześnie mamy jeden Stypułów rozciągnięty na ok. 7 kilometrów.

Miejscowość związana jest z trzema wielkimi rodami: von Unruh, von Schlichting i von Knobelsdorff.

Gotycki kościół św. Jadwigi w Stypułowie

Przedstawiciele tych trzech rodzin w 1506 roku uposażyli kościół pod wezwaniem św. Jadwigi znajdujący się w miejscowości.

Według opracowań kościół leży w dawnym Stypułowie Średnim, który od XIV do drugiej połowy XVII wieku był własnością rodu von Unruh.

Gotycki kościół św. Jadwigi w Stypułowie

Ród Unruh

W wikipedii możemy przeczytac:
„Unrugowie – polski ród szlachecki, wywodzący się z Dolnego Śląska, osiadły w Wielkopolsce od końca XVI wieku i uznany w 1613 roku; podzielił się na linię międzychodzką, bukowiecką, świniarską i kargowską. Stanowi gałąź rozpowszechnionego w Świętym Cesarstwie Rzymskim rodu Unruh, herbu własnego – czerwony lew wspięty w złotym polu, w klejnocie trzy pióra strusie nad hełmem w koronie.

Ród Unrugów przyczynił się do rozwoju Międzychodu i Kargowej. Liczni jego przedstawiciele, w kolejnych wiekach, pielęgnowali polski patriotyzm, piastowali urzędy państwowe, a przede wszystkim walczyli w szeregach Wojska Polskiego, wśród nich najwyższy rangą admirał Józef Unrug.

Cały ród Unruh / Unrug według własnej tradycji wywodzi się z Alzacji i wziął nazwisko od swego zawołania bojowego: Ohne Ruhe! (z niem.: Bez odpoczynku / spokoju!)”.

Gotycki kościół św. Jadwigi w Stypułowie został wybudowany z kamienia i rudy darniowej w XIV wieku. Był budowla obronną otoczoną kamiennym murem.

W XVI wieku został przebudowany i powiększony poprzez dobudówki.

Galeria zdjęć kościoła św. Jadwigi w Stypułowie

[Pokaz zdjęć]

Więcej możesz przeczytać pod linkiem.

Renesansowy dwór z XIV wieku w Stypułowie

Na portalu „Zamki Lubuskie” czytamy:
Do Stypułowa Średniego pierwotnie należał też renesansowy dwór postawiony w XVI wieku przez Albrechta von Unruh. Miał on charakter obronny, był otoczony fosa i wałem ziemnych. Z tych umocnień nic nie zachowało się do dnia dzisiejszego a i sam dwór od lat niszczeje.

Renesansowy dwór w Stypułowie. Stan 9 października 2020 roku

Nad wejściem znajdują się herby Johanna von Müllenau z Kotli, który kupił majątek w 1681 roku i jego żony Anny Marii von Gersdorf.

Wejście do dworu w Stypułowie

Tarcze herbowe rodziny Johanna von Müllenau i von Gersdorf.

W kolejnych wiekach zmieniają się właściciele i wygląd dworu. Wśród właścicieli są Konrad baron von der Goltz, rodzina von Kalckreuth, Martin z Bytomia Odrzańskiego, Franke, rodzina Andrea.

Na zachowanych VV wiecznych pocztówkach budowla podpisana jest często willa lub Schloss Andrea’e.

Dwór w Stypułowie

A po 1945 roku majątek przejęło Państwowe Gospodarstwo Rolne. Dwór zaadoptowano na biura oraz na mieszkania dla pracowników. W 1970 roku remontowano budynek. Od początku lat 90-tych po likwidacji PGR dwór pozostaje opuszczony i ulega stopniowej dewastacji.

Na stronie „Zamki Lubuskie” zamieszczono zdjęcie tylnej elewacji dworu.

Boczna i tylna elewacja dworu w Stypułowie.

Neoklasycystyczny pałac z XIX wieku w Stypułowie

W Stypułowie (dawnym Dolnym) zachował się budynek pałacu z XIX wieku.

Pobudowany został w stylu klasycystycznym według projektu Johana Chrystiana Valentina Schultze (1748-1831). Ten urodzony w Poczdamie niemiecki architekt przybył na Śląsk, gdzie zaprojektował wiele znanych budowli jak pałąc w Sieroszowicach, ratusz w Kowarach, kościół garnizonowy w Głogowie , pałac w Stypułowie. Tworzył w stylu neoklasycystycznym.

Elewacja frontowa pałacu z XIX wieku w Stypułowie

Pałac jest budowlą murowaną z cegły, piętrowy z wysokimi piwnicami o sklepieniach żaglowych.

Elewacja frontowa pałacu ma ciekawie zaprojektowane wejście. Prowadzą do niego schody ozdobione kulami i wazonami. Drzwi wejściowe umieszczone są w wysokiej przez parter i piętro niszy zakończonej półkolem z ozdobnymi kasetonami. Obramowania okien są również ozdobne.

W przytaczanej już stronie Zamki Lubuskie możemy przeczytać:

„Prawdopodobnie pierwszym właścicielem Stypułowa Dolnego był Melchior von Knobelsdorff, właściciel pobliskiego Jelenina. Miejscową linię rodu zapoczątkował jego wnuk Hans von Knobelsdorff (jego nagrobek znajduje się w miejscowym kościele), którego potomkowie władali majątkiem do połowy XIX w.” […].

W pobliżu rezydencji założono ozdobny ogród i niewielki park.

Od roku 1876 właścicielem Stypułowa Dolnego jest Hermann Doherr W 1937 r. folwark i dwór odziedziczył współwłaściciel nowosolskiej fabryki nici Aleksander Doherr – Gruschwitz. Po II wojnie światowej w majątku funkcjonowało gospodarstwo rolne (PGR), które użytkowało dwór do celów administracyjno-oświatowo-mieszkalnych. W latach 70 – tych ubiegłego stulecia przeprowadzono remont obiektu, który niestety zniekształcił pierwotny wygląd dworu. Obecnie część dworu wykorzystywana jest do celów mieszkalnych”.