Wycieczka rowerowa – Wzgórze Kammlera, Czerwony Most w Moczyniu

To około 10 km w kierunku Żagania. Trasa wiedzie z Bobrzan, dawnym szlakiem handlowym do Żagania, przez las, ponad prawym brzegiem rzeki Bóbr. Mniej więcej na wysokości wsi Chrobrów, na wysokim brzegu Bobru jest jeden z najciekawszych punktów widokowych w okolicy – Wzgórze Kammlera (133 m n.p.m.). Można z niego oglądać miejsce, gdzie rzeka Kwisa wpada do Bobru.

Legendę o Kammlerze przeczytacie w „Żagańskich legendach” zebranych, opracowanych i przetłumaczonych z języka niemieckiego na język polski przez regionalistę Mariana Ryszarda Świątka.

Bobrzany-Moczyn-plan-sytuacyjnyPunktem docelowym wyprawy rowerowej był Czerwony Most kolejowy w Moczyniu łączący oba brzegi rzeki Bóbr w miejscu zaznaczonym na mapie.

Czerwony-Most-na-planie-2W niezastąpionej Wikipedii można przeczytać:

Moczyń (niem. Machenau, 1945-1946 Machnów) – dzielnica miasta Żagań, zwana czasem „Osiedlem Moczyń”. W 1840 roku w pobliżu miasta znajdowała się dwu częściowa wieś zwana Deutsch-Machen (Machów) i Polnisch-Machen (Moczyń). W 1914 roku w wyniku rozrostu miasta Polnisch-Machen (Moczyń) została włączona w granice Żagania. Deutsch-Machen w 1936 roku włączono do Bożnowa.

Obecnie jest to spokojna dzielnica głównie składająca z domków jednorodzinnych. Posiada własną szkołę i kościół oraz parafię św. Józefa. Do najciekawszych miejsc należy most kolejowy zwany „Czerwonym Mostem” na rzece Bóbr”.

 

20190811_170156_RichtoneHDR

20190811_170955_RichtoneHDR

20190811_170224_RichtoneHDR

20190811_170349_RichtoneHDR

Zapraszamy też do odwiedzin kanału wsi Bobrzany na YouTube.com. Można tam obejrzeć piękny film o Czerwonym Moście zrealizowany przez Artura Ziętala.

Artur Ziętal zaprasza też do galerii zdjęć z drona Czerwonego Mostu w Moczyniu.

Regionalista Zbigniew Janicki opisał historię Czerwonego Mostu i opublikował w Zeszytach Żagańskich oraz na Facebooku na profilu Moczyń-Machenau.

Cytujemy ją poniżej:

Plany budowy linii kolejowej powstawały na początku XIX w. Było ich kilka. „Podejścia” do budowy niweczył brak pieniędzy na kosztowną inwestycję. Trafny ekonomicznie okazał się pomysł połączenia Głogowa z Żaganiem, Żagania z Jankową Żagańską. Z Janowej Żagańskiej można było wybrać kurs Berlin – Wrocław. Inicjatorzy skrzyknęli się w 1843 r. Zawiązali wówczas Głogowskie Towarzystwo Kolejowe (Glogauer Eisenbahngesellschaft). Szefem został utalentowany głogowski… lekarz dr Gustav Bail. Zaproszenia skierowano też do magistratu Szprotawy (Sprottau) i Żagania (Sagan).

Kolejnym realnym etapem budowy było powołanie spółki Dolnośląska Kolej Boczna (Niederschlesische Zwiegbahn Geselschaft). Idea budowy i funkcjonowania była zawarta w statucie, który został zatwierdzony przez członków spółki, po długich negocjacjach trwających od 4 marca do 25 września 1844 r. Statut został ratyfikowany aktem notarialnym. Tak ważną strategiczną inwestycję musiał zatwierdzić król Prus Fryderyk Wilhelm. Koncesji udzielił 8 listopada 1844 r.

Półtora miliona talarów

Czerwony-Most-w-budowieZdjęcie mostu z czasu budowy ze strony Moczyń – Machenau na FB

Kapitał przedsięwzięcia wynosił niebagatelną jak na owe czasy kwotę 1,35 mln talarów. Niektóre źródła podają, że do obrotu zostały wprowadzone akcje warte w sumie 1.5 mln talarów. Pierwsze prace budowlane przy 71-kilometrowej linii ruszyły w sierpniu 1844 r. Przyśpieszenie nastąpiło na wiosną 1845 r. Rozpoczęto budowę stacji kolejowych. Obniżenia terenu niwelowano nasypami. Tor powstawał ze stalowych szyn, które były przyśrubowywane do drewnianych podkładów. Szyna miała 4,57 m., ważyła 107 kg. Przy torach postawiono infrastrukturę kolejową, usprawniająca jazdę pociągom i zapewniającą sprawne poruszanie się i bezpieczeństwo.
Efektem cięcia kosztów tej wielkiej inwestycji były też trudne warunki pracy, pośpiech, niskie płace i złe traktowanie robotników. Pracownicy doprowadzeni zostali do ostateczności i 1500 z nich zastrajkowało w listopadzie 1845 r. Interweniowała policja i wojsko.
Kosztowna inwestycja, przy niedostatecznym dofinansowaniu, wymagała odpowiedniego wyboru trasy. Pominięto górzyste tereny m.in. Wzgórza Dalkowskie. Starano się wykonać jak najmniej kosztownych i trudnych w realizacji mostów. Jednak kilku z nich nie dało się uniknąć.
Linię kolejową zaplanowano wzdłuż drogi Szprotawa-Żagań (Sprottau-Sagan). Koło Moczynia (Polnisch-Machen) miał powstać drewniany most o długości 156 m (10 przęseł), posadowiony na kamiennych filarach, o wysokości niemal 12 m. Ostatecznie jednak zdecydowano się na trwalsze rozwiązanie. Jednym z wyzwań była więc budowa mostu na Czernej (na trasie Żagań – Jankowa Żagańska), a zwłaszcza budowa potężnego mostu na Bobrze (linia Żagań-Głogów).

Czerwony Most

Budowa mostu ruszyła w maju 1845 r. Można sobie wyobrazić organizację i bardzo duże tempo prac przy tym pokaźnym 200-metrowym ceglanym moście. To była bardzo duża długość. Trzeba dodać, że szerokość dochodziła do 10 metrów. Całość trzymała się na 19 podporach o wysokości 10 m, czyli wysokości 3-piętrowego domu.
Most powstał zapewne w 13 miesięcy. Pierwszy pociąg tzw. próbny przejechał przez ten most i Polnisch-Machen 26 lipca 1846 r. Wyjechał z Głogowa i został tego pamiętnego dnia przywitany na ówczesnym żagańskim dworcu, zapowiadając uruchomienie połączeń kolejowych.

przedwojenny-dworzecw-Moczyniu-casar-Supplitt

Zdjęcie przedwojenne dworca w Żaganiu ze zbiorów Cäsara  Supplitta. Dworzec został odremontowany i zmodernizowany w 2019 roku.

Był to pierwszy odcinek kolejowy, który powstał na terenie Prus.
Prace budowlane na linii Głogów – Żagań ostatecznie ukończono we wrześniu 1846 r.
W dniu 1 października była wielka feta, czyli przejazd specjalnego pociągu z Głogowa do Jankowej Żagańskiej. Całą trasę przejechali akcjonariusze, ludzie wspomagający inwestycję, oficjalni przedstawiciele Głogowa i trzech najstarszych mieszkańców tego miasta. Otwarcie całej linii Głogów – Jankowa Żagańska nastąpiło miesiąc później, czyli 1 listopada 1846 r. W latach 1850–60 71-kilometrowa magistrala była rozbudowywana o drugi tor – kursowały dwie pary pociągów. W Jankowej była przesiadka do Berlina.
Czerwony most był imponujący i starannie wykonany, o czym świadczył użyty materiał i zapewne specjalnie zaprojektowane piękne żeliwne balustrady.

Trzy parowozy pośpieszne

Prace budowlane całej ponad 70-kilometrowej linii kolejowej trwały trochę ponad dwa lata, od sierpnia 1844 do końca października 1846 r. Szybkość nie szła w parze z jakością. Pociągi często się wykolejały. Ludzie nie byli pełni entuzjazmu do korzystania z pociągów. Spółka znalazła się na krawędzi bankructwa. Nie mogło być inaczej, skoro mosty, przepusty nad drogami i rowami początkowo budowano z drewna. Stopniowo dopiero później były przebudowywane na ceglane. Poprawa koniunktury nastąpiła w połowie lat 60-tych XIX w. polepszona została jakość połączeń.
Linię obsługiwały dwa parowozy typu 1Bn2 produkcji Wermann i Windsbraut. W 1865 r. zakupiono kolejne trzy parowozy – pospieszne. Służyły kolei do 1873 r.
W 1858 r. trasę przedłużono z Głogowa do Leszna. Natomiast 1 października 1890 r. otwarto odcinek Żagań – Kożuchów. Oznaczało to, że pociąg wjeżdżał na most i kilkaset metrów dalej skręcał odgałęzieniem w lewo, w kierunku Starej Koperni i Nowej Soli.

Znacząca modernizacja linii Żagań – Głogów nastąpiła jeszcze przed 1900 r. Dodano wówczas jeden tor. Natomiast po 1900 r. wykonano drugi tor na trasie Żagań-Jankowa Żagańska.
Koleją przez ówczesny Żagań transportowani byli żołnierze gen. Hallera tzw. Błękitna Armia. Wojskowi jechali z Francji do niepodległej już wtedy ojczyzny, czyli do Polski.

Wysadzenie mostu i rozebranie torów

Na przełomie 1944 i 45 r. zaczął zbliżać się front II wojny światowej. Most był bardzo ważnym strategicznym obiektem. Był tak ważny, że ochraniała go obsługa naziemna lotniska z Tomaszowa. Następnie był uszkodzony ładunkami wybuchowymi.
Walki o Żagań trwały od 13 do 16 lutego. Niemcy się wycofali. Miasto było pod nadzorem władz radzieckich. Jeden tor poszerzono pod pociągi armii radzieckiej. W późniejszym czasie został rozebrany.
Niektóre źródła podają, że Rosjanie zdemontowali dwa tory z linii kolejowej, także z mostu, jeszcze w latach 40-ych. Do dzisiaj widnieje puste miejsce po prawej stronie, natomiast po lewej został tylko jeden tor.
Most był odbudowany przez polska administrację. PKP przejęło stację kolejową Żagań 20 sierpnia 1945 r. Linia Żagań-Głogów była potraktowana priorytetowo przy odbudowie.
Przez most przejeżdżały nadal pociągi relacji Żagań – Nowa Sól, w ramach linii 371. Połączenie to zlikwidowano w 1993 r.
Drugie połączenie osobowe, na linii Żagań – Głogów (linii nr 14) trwały do końca września 2002 r.

W latach 90-ych, na moście była naruszona konstrukcja. Maszyna poprawiająca nawierzchnię uszkodziła wówczas tzw. parapet. Kolej wprowadziła ograniczenie do 20 km/h.
Od 2006 r. używano most do szynobusowych połączeń pasażerskich Żagań – Niegosławice. Nastąpiło ożywienie ruchu pasażerskiego na moście i na stacji w Niegosławicach, gdzie od 10 grudnia 2006 do 10 października 2010 była stacja końcowa dla szynobusu kursującego w kierunku Zielona Góry i Żagań.
Obecnie z linii kolejowej i mostu korzystają pociągi towarowe. W wyjątkowych okolicznościach przejeżdżają pociągi retro – lokomotywy.

Zbigniew Janicki

Bibliografia:
S. Bufe, Eisenbahn in Schlesien, Egglham 1993.
G. Gursch, Mit der Eisenbahn durch Niederschlesien, Stuttgart 1992.

http://www.glogow.pl/ezg/index.php/Kolej:_linia_Jankowa_%C5%BBaga%C5%84ska_-_G%C5%82og%C3%B3w

http://www.koleje.szprotawa.org.pl/test/dolnoslaska-kolej-boczna-niederschlesische-zweigbahn-geselschaft/?fbclid=IwAR3xGBeQhiXrLuEJ5SlZfaIx6GINSCNXOyN4VdeVILpNp7pLiFhwFOhnbMg

http://kolejoweluzyce.eu/historia?fbclid=IwAR1vTffi4brGRtpMjuXMVXwCy_8-cMTQnJ_cEXe2OC0dm4cGvCvsJPa0Kv8

pl.wikipedia.org/wiki/%C5%Bbaga%C5%84_(stacja_kolejowa)
Z. Janicki, Czerwony Most koło Moczynia. Gigant, który powstał w 13 miesięcy!, Zeszyty Żagańskie nr 17.

Dodaj komentarz

Twój adres email nie będzie publikowany.