Małomice historycznie – historia pewnej fotografii

 

Zapraszamy do wędrówki w przeszłość.

Serwis Foto Polska zamieścił powyższe zdjęcie na stronie województwa warmińsko-mazurskiego, powiat braniewski, Gładysze podpisując je jako „1916 , Rodzina hrabiów zu Dohna-Schlodien przed pałacem w Gładyszach. W mundurze komandora porucznika marynarki wojennej stoi właściciel majątku – hrabia Nikalous zu Dohna-Schlodien (1879-1956)”.

Ten sam serwis na stronie Małomic zamieścił to samo zdjęcie z podpisem „1916 , Właściciele na tle pałacu w Małomicach”.

Strona Zamki Lubuskie prezentując nam stare zdjęcia, pocztówki i krótką historię Małomic przedstawia następujące zdjęcie pałacu w Małomicach:

W tle ten sam budynek pałacowy, dwie rzeźby na zakończeniu alei i sama aleja co na poprzednim zdjęciu. Na drzewach trochę więcej liści ale to jest to samo miejsce.

Rok 1916 podany w podpisie jest też wątpliwy. Wiążę się to z osobami przedstawionymi na zdjęciu.

Zgodnie z podpisem na pocztówce przed pałacem w Małomicach stoi z rodziną w mundurze komandora porucznika marynarki wojennej  – hrabia Nikolaus zu Dohna-Schlodien (1879-1956).

Nikolaus Paul Richard zu Dohna Schlodien ożenił się z Hildą von Laffert (von Reichenau), wdową po swoim przyjacielu Hansie von Laffert, dowódcy krążownika pomocniczego SMS „Leopard”, który zginął wraz z załogą (318 osób) w bitwie morskiej 16 marca 1917 roku. Hilda miała córkę Marion von Laffert (zm. 1962) ze swoim pierwszym mężem. Ze związku z Nikolausem zu Dohna Schlodien dwie córki: Hilda-Maria Cläre Elisabeth Oberländer, (ur. 04.08.1922 Hamburg), wyszła za mąż w Berlinie-Nikolassee 21.5.1951 za Horsta Oberländer (ur. Salzwedel 23.7.1925) i Margarethe Nora Clementine Roberts (ur. 28.06.1919 Sagan (Żagań) – zm. 07.10.2007 Tucson, Arizona), wyszła za mąż w Baierbach w 1955 za Charlesa Robertsa (zm. 2002).

 Na zdjęciu są trzy dziewczynki, przy czym najmłodsza ma około 2 lat. Zdjęcie zostało więc zrobione około 1925 roku.

 Fotografia a raczej pocztówka jest okazją aby wspomnieć o Nikolausie zu Dohna Schlodien, o pochodzeniu rodu Dohna i o Dohnach w Małomicach.

Nikolaus Paul Richard zu Dohna Schlodien

Nikolaus Paul Richard zu Dohna Schlodien urodził się 5 kwietnia w Mallmitz (Małomice) w 1879 roku a zmarł 21.08.1956 roku w Baierbach. Ożenił się 15.08.1918 roku w Mallmitz (Małomice) z Hildą von Reichenau (ur. 31.01.1888, Wiesbaden – zm. 08.10.1968 Baierbach). Miał siedmioro rodzeństwa.

Rodzice Nikolausa

Alfred Fabian Wilhelm Theodor (ur. Mallmitz 7.6.1849, zm. Mallmitz 25.1.1907; ślub Dresden 24.10.1871 z Margarethe von der Hagen (ur. Stölln 26.4.1845, zm. Mallmitz 27.5.1932)

Ich dzieci:

  1. Alfred Klemens Sylvius Fabian (ur. Mallmitz 20.2.1875, zm. k.a.Kalisch 9.8.1914)
  2. Heinrich Gottlob ( Mallmitz 7.9.1876, zm. Wiesneck 14.5.1934); ślub w Dresden 11.5.1904 z Euphrosyne Argyropoulos (ur. Vienna 31.1.1881, zm. Freiburg 5.8.1966)
  3. Fabian Alfred Hubertus (ur. Mallmitz 30.9.1877, zm. Berlin 30.11.1923); ślub w Frankfurt 3.10.1905 z Elise Horstmann (ur. Frankfurt 30.1.1882, zm. Geneva 14.1.1968)
  4. Nikolaus Paul Richard (ur. Mallmitz 5.4.1879, zm. Baierbach 21.8.1956); ślub w Mallmitz 15.8.1918 z Hilda von Reichenau (ur. Wiesbaden 31.1.1888, zm. Baierbach 8.10.1968)
  5. Wilhelm Christoph Alexander (ur. Mallmitz 13.10.1883, zm. Buckow 19.9.1951); ślub w Buckow 28.11.1940 z Elfriede Rösener (ur. Berlin 4.10.1891, zm. Buckow 13.5.1972)
  6. Maria Violetta (ur. Mallmitz 29.3.1871, zm. Cunzendorf 16.6.1944)
  7. Clementine Maria Agnes (ur. Mallmitz 17.12.1873, zm. Breslau 16.3.1936); ślub w Mallmitz 31.5.1898 z Hans von Diebitsch (ur. Brandenburg an der Havel 5.5.1865, zm. Quedlinburg 1.8.1945)
  8. Margarethe Ursula (ur. Mallmitz 9.10.1880, zm. Weimar 13.7.1969).

 

Alfred Fabian Wilhelm Theodor, ojciec Nikolausa pełnił funkcję szambelana i kapitana. Był wyższej rangi urzędnikiem i zastępcą okręgu Sprottau (Szprotawa).

Syn wstąpił do Cesarskiej Marynarki Wojennej w 1896 roku, został podporucznikiem w 1899 i w 1902 porucznikiem. Po powstaniu bokserów służył na kanonierce SMS „Tiger” we Wschodniej Azji. . Od 1910 do 1912 r. Dohna-Schlodien był dowódcą artylerii okrętowej SMS „Tsingtau”. W 1913 roku został nawigatorem na krążowniku SMS „Posen” i otrzymał awans do stopnia Korvettenkapitän.

Nikolaus Paul Richard zu Dohna Schlodien

Zdjęcie ze strony.

 

oraz zdjęcie ze strony.

Krążownik pomocniczy SMS „Möve”

Po wybuchu I wojny światowej komandorowi porucznikowi Nikolausowi zu Dohna powierzono dowództwo stawiacza min i krążownika pomocniczego SMS „Möve”.  

Była to jednostka zbudowana przez J. C. Tecklenborg w Geestemuende, Niemcy. Została zwodowana 9 maja 1914 r. pod nazwą „Pungo” (nazwa plantacji bananów w Kamerunie) dla hamburskiej firmy spedycyjnej F. Laeisza specjalnie dla handlu bananami między niemieckim protektoratem Kamerunu i Hamburgiem. Została wydzierżawiona marynarce niemieckiej 2 listopada 1915 r. Był to tak naprawdę stateczek handlowy.

 

Zdjęcie SMS „Möve”

ze strony.

Zdjęcie SMS „Möve” ze strony

z opisem:

SMS „Möwe”, Kanał Kiloński, Niemcy, około 1916 r. Statek jest mocno uzbrojony, ale nie widać tu żadnego z jego ukrytych broni i ukrytego uzbrojenia. Ciężkie karabiny i wyrzutnie torped były ukryte za składanymi stalowymi płytami. Mogły one zostać opuszczone lub odchylone w mgnieniu oka, zapewniając wyraźne pole ostrzału.

 

Oznaczenie SMS oznacza „Seiner Majestaets Schiff” lub po angielsku „His Majesty’s Ship” a po polsku „Statek Jej Królewskiej Mości”.

Nazwa krążownika to po niemiecku „Möve”, po angielsku „SeaGull” czyli po polsku „Mewa”.

Uzbrojony i obsadzony żołnierzami marynarki pływał pod handlową banderą. Tak zakamuflowany statek przemykał się przez brytyjską blokadę, a następnie atakował brytyjskie statki handlowe z dala od strefy wojny, aby Królewska Marynarka Wojenna musiała przekierować swoje statki wojenne i użyć ich do ochrony swoich konwojów. Zatapiał statki handlowe i pasażerskie nie przestrzegając zapisów różnych międzynarodowych konwencji. Z przekazów wiadomo, że przed zatopieniem statku ratował (raczej brał jeńców usuwając ich ze zdobytej jednostki przed jej wysadzeniem i zatopieniem) wszystkich pasażerów ale też ograbiał statek z cennego ładunku (złoto, skóry, bawełna, mięso).

Dowódcy i załogi krążowników pomocniczych byli nazywani „Piratami Cesarza”. Były to SMS „Möve”, SMS „Wolf” pod dowództwem kapitana fregaty Karla Augusta Nergera i SMS „Seeadler” pod dowództwem porucznika Felixa Lucknera.

Kariera dowódcy SMS „Möve” Nikolausa zu Dohna Schlodien

SMS „Möve” odniósł tak wiele zwycięstw, że dowódca „Mewy” stał się szybko bohaterem narodowym. Nakręcono w 1917 roku film propagandowy, podobizna krążownika i jego kapitana pojawiała się na niezliczonej ilości pocztówek.

Pocztówka ze strony.

Zdjęcie ze strony.

Nikolaus zu Dohna-Schlodien został mianowany po powrocie adiutantem cesarza Wilhelma II, który wysłał mu następujący telegram:

 „Serdecznie witam was i waszą dzielną załogę w domu. Doceniając wasze czyny, które na zawsze będą hołdem dla mojej marynarki, wyznaczam was moim adiutantem. Wilhelm I. R. ”

Nikolaus zu Dohna opisał w kilku książkach akcje na morzu krążownika „Mewa”.

Jak podaje Wikipedia „Nikolaus Graf zu Dohna-Schlodien był jednym z dwóch niemieckich oficerów w czasie I wojny światowej, którzy otrzymali najwyższe wojskowe odznaczenia w pięciu głównych niemieckich landach (drugim był Karl August Nerger):

    Pour le Mérite (Prusy)

    Order Maksymiliana Józefa (Bawaria)

    Order Wojskowy Świętego Henryka (Saksonia)

    Order Zasługi Wojskowej (Wirtembergia)

    Order Zasługi Wojskowej Karola Fryderyka (Baden)

    Krzyż Żelazny I i II klasy”.

 

Po zakończeniu I wojny światowej Nikolaus Graf zu Dohna-Schlodien założył  Wolny Korpus (Wolny Korpus Dohna) i walczył na Górnym Śląsku przeciwko polskim ochotnikom. W 1919 roku zrezygnował z funkcji kapitana Corvette i zajął się w Hamburgu kupiectwem; Od połowy lat 30. mieszkał w Baierbach (obecnie Stephanskirchen) nad Simssee w Górnej Bawarii. W 1956 r. zmarł tam w wieku 77 lat na atak serca.

Pomnik w Szprotawie

Sława krążownika „Möve” była tak duża, że 25 sierpnia 1929 roku admirał Hans Zenker dowódca Reichsmarine (Marynarki Rzeszy) dla uhonorowania wojennych zasług niemieckiego krążownika pomocniczego „Möve”, dowodzonego przez małomickiego hrabiego Nikolausa zu Dohna-Schlodien, odsłonił w Szprotawie pomnik.

Projekt pomnika wykonał piekarz O. Riedel ze Szprotawy, szef lokalnego stowarzyszenia marynistycznego „Möve”. Opracowanie plastyczne – rzeźbiarz dyplomowany H. Breitenbach z Gliwic. Odlew z brązu wykonały zakłady Lauchhammerwerke.

Informacje o pomniku można przeczytać tutaj.

Pomnik ustawiono na brzegu Bobru, tuż za mostem z figurą św. Jana Nepomucena przy ulicy 3 Maja (w dół od Bramy Żagańskiej).

Tak wyglądał pomnik

Zdjęcie ze strony.

I ten sam pomnik w 1930 roku w czasie powodzi.

Zdjęcie ze strony.

Na cokole umieszczono sylwetkę mewy w locie, nawiązując do nazwy statku. Pod mewą znajdowała się inskrypcja DEN HELDEN GEWIDMET V. MARINEVEREIN MÖVE – Bohaterskim marynarzom organizacja marynistyczna „Möve”.

Współcześnie pozostał nad Bobrem jedynie potężny cokół z sylwetką mewy i zatartym napisem pod nią.

Betonowy odlew kotwicy, który w 2005 roku odpadł od pomnika, znajduje się w Muzeum Ziemi Szprotawskiej.

 

Ród zu Dohnów

Ród Dohnów wywodzi się z okolic miejscowości Dohna (zwanej też Donin) niedaleko Drezna, w Saksonii, historycznie między marchią miśnieńską a królestwem czeskim. W 1143 roku Konrad III – pierwszy król Niemiec utworzył hrabstwo Dohna, które w 1156 roku zostało nadane na zasadzie lenna wraz z tytułem burgrabi, Heinrichowi von Rotha, urodzonemu około 1127 roku, zwanemu od tej pory Heinricus Castellanus de Donin (Henryk I Dohna). Lenno te pozostało w rękach rodu prawie 250 lat. Do 1402 roku miasto i okoliczne włości należały do rodu Dohnów.

Herb Dohnów

Niestety doszło do wieloletniej prywatnej wojny, w wyniku której ród Wettynów zdobył miasto, zdziesiątkował ród Dohnów i wydziedziczył go z zajmowanych od 16 pokoleń ziem.

To był początek exodusu Dohnów z ich kolebki. Pierwszym przystankiem były Czechy, gdzie rozpoczęli odbudowę swoich majątków.

Drugą ostoją okazały się Prusy Wschodnie gdzie od XIII wieku Rzeczypospolita toczyła boje z Zakonem Krzyżackim. Wojska krzyżackie opierały się na służbie żołnierzy zaciężnych. I takim najemnikiem był przybyły z Górnej Saksonii Stanislaus (zm. 1504-5 roku).

Był dowódcą polowym w bitwie pod Chojnicami w 1454 roku. Zakon Krzyżacki nie miał pieniędzy na żołd i zapłacił nadaniami ziemi.

Protoplasta rodu Dohnów w Prusach Stanisław (Stanislaus) w 1469 roku otrzymał nadane na wieczne czasy dobra Wilczęta (niem. Deutschendorf). To miejscowość położona 36 km na wschód od Elbląga.

Przedstawiciele rodu przez stulecia pomnażali majątek. Kolejne miejscowości stawały się ich własnością. Karwiny (niem. Karwinden – w 1469 r., w 1525 roku wieś Słobity (niem. Schlobitten), Ławki, Gładysze (Schlodien), Bielice, Kamieniec, Karwity, Kąty i Sasiny a potem miejscowości położone na południe od Wilczęt Markowo (niem. Reichertswalde), Morąg i Prakwice.

Ród dbał o to aby majątek nie uległ rozdrobnieniu. Panowały ustalone zasady dziedziczenia. Jeśli dziedzic nie miał męskich potomków linia przechodziła na najstarszego brata.

Podziały majątku pomiędzy synów doprowadziły do wyodrębnienia się kilku linii rodowych.

Ich nazwy brały się od nazw miejscowości uważanych za siedzibę rodu.

Powstały trzy gałęzie rodu Dohnów: Aleksander (1661-1728) zapoczątkował gałąź zu Dohna Schlobitten z siedzibą w Słobitach, Christoph zu Dona (1665-1733) Schlodien  z siedzibą w Gładyszach i trzecia gałąź to Karwinden z siedzibą w Karwinach.Po dwóch pokoleniach trzecia gałąź połączyła się z drugą w zu Dohna Schlodien mit Karwinden.

Ród Dohna mieszkał w swoich posiadłościach w Prusach Wschodnich niemal pięćset lat do 1945 roku, w tym trzysta lat w Gładyszach (Schlodien). Obaj ostatni właściciele Gładysz – bracia Wilhelm-Christoph i Carl-Emanuel polegli w 1944 i 1945 roku odpowiednio w wieku 22 i 17 lat. Ich matka z obiema siostrami uciekły mroźną zimą, częściowo powozem konnym do Westfalii.

 

Z Prus Wschodnich do Małomic

Już w XVII wieku z Prus Wschodnich przybył do Małomic Wilhelm Alexander (ur. Mohrungen (Morąg) 31.1.1695, zm. Mallmitz 9.7.1749); W Małomicach wziął ślub 4.11.1722 z Henriette Gfn von Roedern (ur. 8.1.1694, zm. Mallmitz 13.2.1760). Obydwoje małżonkowie zmarli w Małomicach. Mieli troje dzieci: Wilhelm Christoph Gottlob, Friedrich Alexander, Sophie Amalie.  Najstarszy syn Wilhelm Christoph Gottlob (ur. Köstritz (Kostrzyń) 13.11.1724, zm. Mallmitz 17.8.1787) z małżeństwa z Friederike Gfn von Reichenbach (ur. Goschütz 10.5.1740, zm. Mallmitz 17.3.1814) miał siedmioro dzieci.

To za życia Wilhelma Christopha Małomice stały się własnością rodu zu Dohna (w 1766 roku).

Trzeci w kolejności urodzenia syn Wilhelma Christopha to:

Leopold Emil Fabian (ur. Kotzenau (Chocianów) 25.2.1777, zm. Löwenberg (Lwówek Śląski), Silesia 28.8.1839.

Z pierwszego małżeństwa (1800-1803) z Amalie Caroline Gfn von Kospoth miał dwoje dzieci: syna i córkę.

Z drugiego (1804-1839) z Amélie Gfn von Reichenbach (ur. Schegeln (Czeklin) 10.1.1784, zm. Glogau (Głogów) 10.1.1849) sześcioro dzieci.

 Syn z pierwszego małżeństwa to:

Fabian zu Dohna (ur. Mallmitz (Małomice) 5.8.1802, zm. Cunzendorf (Chichy) 4.5.1871). Fabian zu Dohna ożenił się w 1829 roku w Ratiboritz (Česká Skalice) z Marie Wilson von Steinach, nieślubna córką Louis Pr de Rohan-Guémenée i Pauline Pss Biron von Curland (ur. 8.12.1805 – zm. 6.1.1893).

Fabian zu Dohna rozwinął w Małomicach przemysł hutniczy oparty na złożach rudy darniowej. Fabryce żelaza nadał nazwę „Marienhütte” (huta „Maria”) na cześć swojej żony Marii.

Zdjęcie ze strony Polska.org

Więcej informacji na stronie.

 

2 Komentarze

    • J. Mizerkiewicz on 7 kwietnia 2021 at 13:34

    Opracowanie jest wyjątkowo rzetelne, za wyjątkiem, że Nikolaus Graf zu Dohna-Schlodien miał być właścicielem posiadłości w Mallmitz (dziś: Małomice). Ostatnim właścicielem był Wilhelm Richard Konstantin zu Dohna-Schlodien auf Mallmitz.

    J. Mizerkiewicz Małomice 07. 04. 2021

      • grazyna on 7 kwietnia 2021 at 18:02
        Author

      Bardzo dziękujemy. Już sprostowaliśmy w tekście.

Dodaj komentarz

Twój adres email nie będzie publikowany.